Кадима Аралбай
Биография поэта
Кадим Аралбай родился 1 сентября 1941 года в деревне Танатар Хайбуллинского района. После окончания средней школы работал шофером в колхозе. Отслужил в рядах Советской Армии. В 1968 году окончил Башгосуниверситет, пять лет работал учителем в школах Хайбуллинского, Бурзянского и Баймакского районов. Навсегда сохранил он в своем сердце любовь к родной хайбуллинской земле.
Позже работает в журнале «Агидель», затем ответственным секретарем Союза писателей Башкортостана, инструктором отдела культуры башкирского обкома КПСС, главным редактором и директором Башкирского книжного издательства «Китап», с 1988 года — заместитель председателя правления Союза писателей. За книгу стихов и поэм «Письмена духов» Кадим Аралбай в 1996 году был удостоен Государственной премии им. С. Юлаева. Он - заслуженный работник культуры Республики Башкортостан, лауреат премий имени Сергея Чекмарева, Рами Гарипова, Зайнаб Биишевой. Кадим Аралбай продолжает активную работу в эпической поэзии. За последние годы им созданы поэмы «Узник Каратау», «Голос Таналыка», «Последняя свадьба», «Солнечный буран», «Сказитель» и другие. Основные произведения - на башкирском языке: Утлы кисеүҙәр: шиғырҙар. – Өфө: Башҡортостан китап нәшр., 1975. – 56 б. Батыр яраһы: поэмалар, шиғырҙар. – Өфө: Башҡортостан китап нәшр., 1980. – 104 б. Аҡ тирмә: поэмалар, шиғырҙар. – Өфө: Башҡортостан китап нәшр., 1982. – 110 б. Һөйөүем йондоҙо: шиғырҙар, балладалар, поэмалар. – Өфө: Башҡортостан китап нәшр., 1986. – 110 б. Әле һуң түгел : шиғырҙар. – Өфө, Башҡортостан китап нәшр., 1982. – 110 б. Рух яҙыуы: шиғырҙар, ҡобайырҙар, робағиҙар, бәйеттәр, йырҙар. – Өфө: Китап, 1995. – 288 б. Тау эйәһе : замана әкиәте. – Өфө : Китап, 1996. – 24 б. Поэмалар. – Уфа: Белая река, 2001. – 218 б. Поэмалар. – Өфө: Китап, 2001. – 316 б. Таналыҡ тауышы. – Өфө : Китап, 2001. – 383 б. – (Шиғриәт йәйғоро). Һандуғас һәм ҡылыс: поэмалар, шиғырҙар, тәржемәләр. – Өфө: Ғилем, 2004. – 109 б. Йырҙарында һуғыш һулышы : бала сағы һуғыш афәтенә тура килгән шағирҙар һүҙе : шиғырҙар. – Өфө : Н. к., 2005. – 208 б. : рәс. Шәжәрә байрамын үткәреү буйынса бер өлгө // Тамырҙарыңды беләһеңме? : шәжәрә байрамдарын үткәреү буйынса ҡулланма. – Өфө, 2006. – Б. 25–26. Хәтеремдең тере ҡуҙҙары : иҫтәлектәр, бағышлауҙар, замандаштар йөҙө, әҙәбиәт, сәнғәт һәм халыҡ ижадына ҡағылышлы яҙмалар. – Өфө: Китап, 2007. – 295 б. Ҡаратау тотҡоно : поэма. – Өфө: Белая река, 2007. – 38 б. Һайланма әҫәрҙәр. 1 т.: шиғырҙар, робағиҙар, ҡобайырҙар. – Өфө: Китап, 2010. – 488 б. Һайланма әҫәрҙәр. 2 т.: поэмалар, шиғырҙар. – Өфө: Китап, 2011. – 543 б. На русском языке Гонец : стихи, поэма. – М. : Сов. писатель, 1983. – 83 с.; Уфа : Башкирское книжное издательство, 1983 – 83 с.; Бельские просторы. – 2001. – № 8. – С. 48–54, № 7. – С. 57–61. Хозяин горы: современная сказка. – Уфа: Китап. ¬– 1997. – 24 с. ; Наш современник. – 1977. – N 4. – С. 27–35. Знаешь ли ты свои корни? : научно-методическое пособие по подготовке и проведению народного праздника «Шежере байрамы». – Уфа : Белая река, 2006. – С.? Голоса веков //? Антология поэзии Башкортостана. – Уфа : Китап, 2007. – 455 с. На татарском языке Ак тирмәләр иле : поэмалар, шигырьләр. – Казан : Татарстан китап нәшр., 1996. – 368 б. Тау иясе. – Өфө: Китап , 1998. – 24 б. Тау иясе. – Казан : Татарстан китап нәшр., 1998. – 24 б. на чувашском языке Песни степей : стихи, поэмы. – Чебоксары: Чуваш. кн. изд-во, 2001. – 174 с. – на чув. яз. Литература о нем На башкирском языке Рамаҙанов Ғ. Беренсе китап // Совет Башкортостаны. – 1975. – 7 авг. Ҡунафин Г. Утлы кисеүҙәр // Агиҙел. – 1976. – N 2. Ғиләжев Х. Аҡ тирмәле ил моңо // Агиҙел. – 1983. – N 7. – Б. 110–116. Ҡунафин М. Рух яҙыуы юйылмаһа, ҡояш байымаҫ та, байымаҫ // Йәшлек. – 1996. – 10 окт. Камалов Р. Далаларҙа тыуған ауаздар // Башҡортостан. – 1992. – 5 авг. Бикбаев Р. Аҡ тирмәләр йәйеп йәйләргә // Бикбаев Р. Шағир һүҙе – шағир намыҫы. – Өфө, 1997. – Б. 428–432. Ҡунафин Ғ. Рух асылы беҙгә бөгөн кәрәк! // Ағиҙел. – 1997. – N 5. – Б. 160–164. Килмөхәмәтов Т. Шиғриәттә быуын яҙмышы // Ағиҙел. – 1998. – N 4. – Б. 162–168; Килмөхәмәтов Т. Халыҡсанлыҡ көсө. – Өфө, 1998. – Б. 404–419; Килмөхәмәтов Т. Әҙәбиәттең сағыу биҙәктәре : ижади портреттар. – Өфө, 2005. – Б. 173 – 186. Нәжми Н. «Ғүмер – һандуғас һайраған мәл генә» // Нәжми Н. Күңел сәхифәләре. – Өфө, 1999. – Б. 113–118. Абдуллин И. Бәрәкәтле һәм бәхетле сентябрь // Башҡортостан. – 2000. – 12 сент. Шаһиев Р. Халыҡ хәтере – изге аманат // Ағиҙел. – 2000. – N 1. – Б. 167–168. Нурғәлин З. Ғәмле йәшәү ағышы // Башҡортостан. – 2001. – 24 март. Игебаев А. Аҡ тирмәләр ҡорған ил йырсыһы // Башҡортостан. – 2001. – 15 авг.; Игебаев А. Яҙмыш юлҡайҙары урау-урау. – Өфө, 2002. – Б. 108–114. Мырҙабаева Ф. Сал даламдың әкиәте һаман күңелемдә минең тирбәлә // Башҡортостан. – 2001. – 22 авг. Килмөхәмәтов Т. Ил йәменә бер нур, бәрәкәт // Йәшлек. – 2001. – 30 авг. Нәзирова М. Хәҙерге башҡорт шиғриәтендә фольклор традициялары // Ағиҙел. – 2001. – N 8. – Б. 113–114. Китап аса шағир аҡ тирмәлә, рух яҙыуы йәнгә ҡайыла // Йәншишмә. – 2001. – 5 сент. Күңеленә үҙ иткәнде йырлай // Башҡортостан. – 2001. – 5 сент. Ғәли М. Ирекле һәм иркен шиғри аҡлан // Башҡортостан. – 2001. – 5 сент. Аҡ тирмәләр иле азаматы // Ағиҙел. – 2001. – N 9. – Б. 5. Бикбаев Р. Намыҫ таланттары // Ағиҙел. – 2001. – N 9. – Б. 6–9. Хөсәйенов Ғ. Бәрәкәтле ижад // Башҡортостан ҡыҙы. – 2001. – N 9. – 16–17 б. Шағир Ҡәҙим Аралбаев // Башҡортостан уҡытыусыһы. – 2001. – N 9. – Б. 45. Яратҡан шағирыбыҙ // Аҡбуҙат. – 2001. – N 9. – Б. 2. Сәйетбатталов Ғ. Һүҙ оҫтаһы // Башҡортостан. – 2001. – 24 нояб. Шәрипова Н. Шағирҙың йөрәк тауышы // Башҡортостан. – 2001. – 29 нояб. Шәүәлиева Л. Китап магазинынан тапҡан шағирым // Башҡортостан. – 2001. – 1 дек. Кинйәбулатов И. Ҡәҙим Аралбаев ижады тураһында // Аралбаев Ҡ. Таналыҡ тауышы. – Өфө, 2001. – Б. 17. Нурғәлин З. Таналыҡ тауышы // Нурғәлин З. Дәүерҙәр һулышы : әҙәби тәнҡит һәм публицистика. – Өфө, 2003. – Б. 49–58. Ишемғолова К. Бөркөт булып остоң һауаларға // Башҡортостан. – 2004. – 13 ғин. Исхаҡов Р. Ҡөҙрәтле һүҙ оҫтаһы // Башҡортостан. – 2006. – 25 июля. Ҡәҙим Аралбай: уҡытыусыға ярҙамға / төҙөүсеһе. Н. И. Әсәҙуллина-Ибраһимова. – Өфө : Деловая династия, 2008. – 91 б. Килмөхәмәтов Т. Даланың даланлы улы // Аралбай Ҡ. Һайланма әҫәрҙәр. 1 т. – Өфө, 2010. – Б. 7–16; Башҡортостан. – 2006. – 29 авг. Сәйетбатталов Ғ. Ғ. Ҡәҙим Аралбаев стиленең ҡайһы бер үҙенсәлектәре // Сәйетбатталов Ғ. Ғ. Башҡорт теле. Т. 6. Стилистика. – Өфө, 2010. – Б. 175–197. Ғәлимов С. Оло баһаға лайыҡ // Башҡортостан. – 2011. – 25 июня. На русском языке Шакур Р. Созвучие сердец // Ленинец. – 1983. – 25 окт. Рамазанов Г. Зрелость поэта // Советская Башкирия. – 1984. – 17 янв. Щербаков С. Родное поле // Литературная Россия. – 1984. – 10 февр. Бикбаев Р. Эволюция современной башкирской поэзии. – М.: Наука, 1991. – 140 с. Рафиков З. Книга, зовущая к высокой духовности // Вечерняя Уфа. – 1996. – 18 сент. Шафиков Г. Птицу счастья не ловил он впохыхах // Республика Башкортостан. – 2001. – 1 сент. Кадим Аралбай : в помощь учителю / сост.: Н.И. Асадуллина, Н.Н. Красноперова. – Уфа : Деловая династия, 2009. – 82 с. Губайдуллина Ф. Я мчусь, взрезая горизонты дней… // Истоки. – 2011. – 10 авг. – С. 11. На татарском языке Ханнанов Р. Рух язуы эзеннән // Кызыл таң. – 1996. – 5 май. Хәмзин Н. Кечкенә – төш кенә // Кызыл таң. – 1996. – 11 сент. Әхмәтжанов М. Ак тирмәләр илендә // Кызыл таң. – 1997. – 11 нояб. Кәрим М. Моңы – тумыштан // Кызыл таң. – 2001. – 4 сент. Камал Р. Поэмачы // Кызыл таң. – 2001. – 4 сент.
|